Όλο και περισσότεροι αθλητές αλλά και απλοί αθλούμενοι τα τελευταία χρόνια έχουν αυτή την πολύ δυσάρεστη εμπειρία: τη ρήξη του πρόσθιου χιαστού συνδέσμου.

Τι είναι Ο πρόσθιος χιαστός σύνδεσμος του γόνατος είναι το κύριο σταθεροποιητικό στοιχείο σε πρόσθια μετατόπιση της κνήμης και έσω στροφή αυτής. Αποτελείται από δύο ανατομικές δέσμες, την προσθία έσω και την οπισθία έξω με διαφορετική βιομηχανική συμπεριφορά σε κάμψη και έκταση.

Πού οφείλεται Σε κακή προετοιμασία, ελλιπή ή υπερβολική προπόνηση, κακή αποκατάσταση παλαιότερων τραυματισμών, γρήγορη επιστροφή στα γήπεδα χωρίς την πλήρη ανάρρωση από άλλο τραυματισμό, ή απλά στην «κακιά στιγμή». Επίσης, στην κακή προθέρμανση, στα ακατάλληλα υποδήματα και γήπεδα.

Πώς γίνεται η διάγνωση Μετά τον τραυματισμό υπάρχει πόνος (όχι πάντα), οίδημα και αίσθημα αστάθειας («μου φεύγει το πόδι μου»). Η διάγνωση τίθεται κυρίως κλινικά με ειδικές δοκιμασίες από έμπειρο ορθοπεδικό, ειδικευμένο στις αθλητικές κακώσεις, ενώ ο ρόλος της μαγνητικής τομογραφίας είναι βοηθητικός και σαφώς όχι καθοριστικός, κυρίως για τη διάγνωση συνοδών κακώσεων όπως ρήξη μηνίσκων, πλαγίων συνδέσμων, χόνδρου, οστικού μετατραυματικού οιδήματος ή πιο σύνθετων κακώσεων.

Πώς αντιμετωπίζεται Η χειρουργική αποκατάσταση σε γόνατα αθλητών αποτελεί τη μέθοδο εκλογής, στο πλαίσιο της καλύτερης και σωστότερης επανόδου στα προηγούμενα αθλητικά επίπεδα.

Γενικά, η κύρια αντιμετώπιση είναι η χειρουργική ανεξαρτήτως ηλικίας ή επιπέδου δραστηριότητας. Έχει παρουσιαστεί σε πολλές εργασίες –πρόσφατα και σε δική μας μελέτη με τη χρήση αυτομοσχεύματος ισχιομηριαίων ότι η μετατραυματική οστεοαρθρίτιδα του γόνατος είναι αναπόφευκτη, είτε η ρήξη του πρόσθιου χιαστού συνδέσμου χειρουργηθεί είτε όχι.

Τα χειρουργημένα γόνατα, όμως, είναι πιο λειτουργικά με καλύτερο επίπεδο δραστηριότητας και λιγότερες επιπλοκές, Είναι σημαντικό να τονίσουμε, επίσης, ότι σε παιδιά με ρήξη πρόσθιου χιαστού συνδέσμου (ακόμη και με ανοιχτές επιφυσιακές πλάκες) η επιλογή είναι η χειρουργική αποκατάσταση για πρόληψη επιπλοκών καταστροφικών για το μέλλον του γόνατος, όπως οι ρήξεις μηνίσκων ή οι βλάβες αρθρικού χόνδρου.

Πώς εφαρμόζεται Ο σπασμένος χιαστός δε ράβεται (έχει δοκιμαστεί, χωρίς επιτυχία, κατά το παρελθόν). Αντικαθίσταται και στη θέση του τοποθετείται είτε φυσικό αυτομόσχευμα είτε σε κάποιες επιλεκτικές περιπτώσεις πτωματικό μόσχευμα τα οποία «καθηλώνονται» με διάφορους τρόπους. Το είδος του μοσχεύματος αποτελεί μεγάλο αντικείμενο συζήτησης, με το φυσικό μόσχευμα να αποτελεί την κύρια και σε πολλές περιπτώσεις τη μοναδική επιλογή.

Η χρησιμοποίηση του κεντρικού ενός τρίτου του επιγονατιδικού τένοντα και οστικών τεμαχίων της επιγονατίδας και του κνημιαίου κυρτώματος αρθροσκοπικά αποτελεί μια πολύ καλή επιλογή, αφού η αντοχή, η βιωσιμότητα και η άριστη σταθεροποίηση του μοσχεύματος είναι τα βασικά πλεονεκτήματα. Υπάρχουν όμως και προβλήματα, όπως πόνος στην πρόσθια επιφάνεια του γονάτου, απώλεια εκτάσεως ή κάταγμα επιγονατίδος (κυρίως από κακή τεχνική).

Δημοφιλής Αποκατάσταση

Δημοφιλής τα τελευταία χρόνια έγινε η χρήση δύο τενόντων μαζί, του ημιτενοντώδους και του ισχνού προσαγωγού (συνολικά τετραπλό μόσχευμα). Πλεονέκτημα της μεθόδου είναι η αντοχή του μοσχεύματος (υπερδιπλάσια του φυσιολογικού πρόσθιου χιαστού).

Μειονέκτημα είναι τα σημεία καθήλωσης, τόσο στο μηρό όσο και στην κνήμη (ενσωμάτωση τένοντα σε οστούν). Επιστροφή σε πλήρη αθλητική δραστηριότητα υπολογίζεται στους 6 με 9 μήνες. Δύο είναι οι πολύ μεγάλες εξελίξεις στη συγκεκριμένη μέθοδο.

Πρώτον, η τεχνική του διπλού τούνελ (double bundle) με τα δύο τενόντια μοσχεύματα να χρησιμοποιούνται χωριστά σε διαφορετικά οστικά τούνελ, στο μηρό και στην κνήμη, αναπαριστώντας καλύτερα την ανατομική του φυσιολογικού ΠΧΣ με τις δύο δέσμες.

Η τεχνική αυτή, που έχει αρχίσει να υποχωρεί, όξυνε τις χειρουργικές ικανότητες των χειρουργών και καθιέρωσε τη χρήση τής έσω αρθροσκοπικής πόρτας για την παρασκευή του μηριαίου τούνελ.

Κυρίως, όμως, μας έμαθε να σεβόμαστε περισσότερο και να γνωρίσουμε καλύτερα την ανατομική του ΠΧΣ οδηγώντας έτσι τις εξελίξεις στο επόμενο στάδιο, δηλαδή στην ανατομική και όχι ισομετρική αποκατάσταση του ραγέντος συνδέσμου με μονή δέσμη που τοποθετείται στη σωστή, πολύ πιο χαμηλή απ' ό,τι παλαιότερα θέση, εξατομικευμένα για κάθε ασθενή, εξασφαλίζοντας σταθερότητα του γόνατος.

Μετά, τι γίνεται; Θα πρέπει να τονιστεί η πολύ μεγάλη σημασία που έχει για το άριστο τελικό αποτέλεσμα η μετεγχειρητική αποκατάσταση που θα εφαρμοστεί. Για κάθε μέθοδο που θα εφαρμοστεί για την αποκατάσταση του πρόσθιου χιαστού συνδέσμου υπάρχει αντίστοιχο πρόγραμμα αποκατάστασης, που ο καλός και έμπειρος φυσικοθεραπευτής θα εφαρμόσει ή θα προσαρμόσει με βάση την πορεία της θεραπείας σε αγαστή συνεργασία με το θεράποντα ιατρό.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τις μελλοντικές εξελίξεις στη χειρουργική του ΠΧΣ αποτελούν οι πιθανές βιολογικές θεραπείες που θα δράσουν είτε συνεργικά είτε ενισχυτικά, όπως η χρήση αυτόλογου αιμοπεταλιακού παράγοντα (PRP) ή μεσεγχυματικών κυττάρων (stem cells). Απαιτείται αρκετός χρόνος και σωστά δομημένες επιστημονικές εργασίες για να τεκμηριωθεί η χρήση τους ή όχι.

Ο χειρουργός δεν πρέπει να είναι προκατειλημμένος για καμία μέθοδο. Πρέπει να γνωρίζει όλες τις τεχνικές και όλες τις μεθόδους και να επιλέγει αυτήν που είναι ιδανικότερη με βάση: την ηλικία, το σωματότυπο, το είδος του αθλήματος, το φύλο και τις ιδιαίτερες ανάγκες του αθλητή.

Του Δημήτρη Τσούκα

(www.tsoukas-ortho.gr)