Για το κάθε παιδί που ξεκινάει το ποδόσφαιρο η επιτυχία του-πόσο καλά μπορεί να παίξει δηλαδή, και πόσο ψηλά μπορεί να φτάσει-εξαρτάται από ορισμένους παράγοντες.

Όπως φαίνεται στο σχήμα:

Ο προπονητής-παιδαγωγός στην ομάδα μπορεί να παρομοιαστεί με μια ζυγαριά, όπου στις μικρότερες ηλικίες το βάρος πέφτει περισσότερο στον παιδαγωγό, ενώ στις μεγαλύτερες στον προπονητή. Κι αυτό γιατί η κινητική απόδοση εξαρτάται τόσο από την ανάπτυξη των κινητικών ικανοτήτων κι επιδεξιοτήτων, όσο κι από την ανάπτυξη της προσωπικότητας, όπως φαίνεται και στο παρακάτω σχήμα:

Το οικοδόμημα του παιδικού ποδοσφαίρου πρέπει κανονικά να στηρίζεται σε 5 κολώνες:

τον αθλητή, τον προπονητή, τους γονείς, τους παράγοντες και την πολιτεία. Εδώ θα ασχοληθούμε με τους τρεις πρώτους παράγοντες, που μάλλον τους αφορά και περισσότερο αφού εμπλέκονται άμεσα, ενώ οι παράγοντες ασχολούνται και δεν ασχολούνται και με τον τρόπο που αντιλαμβάνονται αυτοί το παιδικό ποδόσφαιρο, η πολιτεία δε μάλλον είναι παντελώς απούσα, ιδιαίτερα στους σημερινούς δύσκολους καιρούς.

Η προσωπικότητα του αθλητή, λοιπόν, συντίθεται από τις παρακάτω τέσσερις βασικές λειτουργίες:

Αν λείπει κάποια από τις τέσσερις αυτές λειτουργίες, τότε δεν μπορούμε να μιλάμε για αθλητή που μπορεί να φτάσει σε κάποιο υψηλό επίπεδο.

Αντίστοιχα, η προσωπικότητα του προπονητή πρέπει να έχει πάρα πολλά στοιχεία γιατί καλείται να επιτελέσει ένα δύσκολο κι εξαιρετικά περίπλοκο έργο.

Φτάνοντας στην τρίτη κολώνα του οικοδομήματος, πρέπει να επισημάνουμε ότι η σχέση προπονητή-γονιών πρέπει να είναι μια αμφίδρομη σχέση, όπου τα στοιχεία που δίνονται από τον προπονητή, τα εκλαμβάνουν οι γονείς οι οποίοι δίνουν τα δικά τους αντίστοιχα στοιχεία, ώστε αυτά να τα δεχθεί με τη σειρά του ο προπονητής και μέσα από αυτή την κυκλική σχέση να γίνεται το καλύτερο δυνατό για τους μικρούς αθλητές, που είναι και το ζητούμενο.

Το παρακάτω σχήμα δείχνει ακριβώς αυτή την αμφίδρομη σχέση:

Για να πάμε τώρα σε πιο πρακτικά θέματα το παρακάτω σχήμα δείχνει το πρόγραμμα ανάπτυξης ποδοσφαίρου ανάλογα με την ηλικία και τις φάσεις ανάπτυξης των παιδιών:

Στα ερασιτεχνικά σωματεία η κατηγοριοποίηση φτάνει μέχρι και τους εφήβους, ενώ στα επαγγελματικά υπάρχουν και τμήματα νέων κι ερασιτεχνών, που περιμένουν τη δική τους ευκαιρία να παίξουν στην Α΄ ομάδα.

Έρχεται λοιπόν ένα παιδάκι οποιασδήποτε ηλικίας, 6-16 ετών, αν και το ξέρουμε καλά ότι και τα παιδιά, αλλά κι οι ομάδες συνήθως δέχονται παιδιά μικρής ηλικίας που τότε ξεκινάνε ή ψάχνουν να δουν ποιο άθλημα τους ταιριάζει ή τους αρέσει, άρα συνήθως τα παιδιά μέχρι 10 ετών έχουν πάει σε κάποιο σύλλογο.

Το παρακάτω σχήμα δείχνει ακριβώς ποιες είναι οι βασικές αρχές που πρέπει να διέπουν την προπονητική διαδικασία στο παιδικό ποδόσφαιρο.

Καθεμιά από τις αρχές αυτές μπορεί να αναλυθεί περαιτέρω, εμείς όμως θα υπογραμμίσουμε τη σημασία εκτίμησης του αρχικού επιπέδου των παιδιών, γιατί πάνω εκεί θα στηριχθεί ο προπονητής να διαμορφώσει το προπονητικό του πρόγραμμα, το σχεδιασμό της προπόνησης και τον καθορισμό συγκεκριμένων στόχων, καθώς και τον έλεγχο της προπονητικής διαδικασίας με διάφορες δοκιμασίες-tests, που μας δείχνουν πόσο κοντά είμαστε στους στόχους μας.

Το παρακάτω σχήμα μας δείχνει τα στάδια εκπαίδευσης στο ποδόσφαιρο, που μπορούν να απεικονιστούν σαν μια πυραμίδα, όπου στην πλατιά βάση της υπάρχουν πάρα πολλά παιδιά μικρής ηλικίας που προπονούνται για να μάθουν, ενώ όσο ανεβαίνουν ηλικιακά η πυραμίδα στενεύει, άρα τα παιδιά λιγοστεύουν κι όσο εξειδικεύεται η προπόνηση σε μεγαλύτερες πλέον ηλικίες τα παιδιά προπονούνται για να παίξουν.

Φεύγοντας, λοιπόν, λίγο από το θεωρητικό-ακαδημαϊκό επίπεδο παρακάτω αναφέρονται κάποιες πρακτικές συμβουλές προς τους προπονητές, που είναι καλό να τις ακολουθούνε γιατί κάνουν τη δουλειά τους πιο εύκολη, πιο αποδοτική, είναι ακίνδυνοι και χρήσιμοι για τα παιδιά, κι οι γονείς είναι ή πρέπει να είναι ευχαριστημένοι, όπως κι οι παράγοντες της ακαδημίας.

Γνώση των χαρακτηριστικών των παιχτών ανάλογα με την ηλικία και το επίπεδο

Ανάλογο ασκησιολόγιο!!!

Ευχάριστο κλίμα πάντα

Κατανόηση των προβλημάτων, των παιχτών κυρίως

Συνεννόηση με το ιατρικό team

Ειδικά για τις μικρές ηλικίες: η νίκη δεν είναι πάντα αυτοσκοπός. Χρειάζεται όμως εκπαίδευση όλων για να το δεχθούν αυτό. Πλεονέκτημα η μακροχρόνια παραμονή στην ίδια ομάδα.

Καθορισμός στόχων ανά ηλικία, επίπεδο, ομάδα

Kαλή σχέση/απόσταση με τους γονείς

Στις μικρές ηλικίες πολύ άσκηση και λιγότερη κουβέντα. Μιλάμε άδικα κι ανούσια

Δικαιοσύνη

Προσωπικό Παράδειγμα

Συμμετοχή στην προπόνηση και σαν παίχτης (επίδειξη κινήσεων για κάθε θέση)

Στις ομάδες υποδομών ειδικά, τουλάχιστον 20΄ κανονικού παιγνιδιού σε κάθε προπόνηση

Πάντα προθέρμανση κι αποθεραπεία και στους αγώνες (πάνω από 9-10 ετών)

Πολυπλευρικότητα για τους παίχτες…Εκμάθηση πολλών θέσεων

Τελειώνοντας με το κομμάτι αυτό πρέπει να πω πως εδώ προκύπτουν δύο φιλοσοφικού τύπου θέματα-ερωτήματα για τους προπονητές. Τα παρακάτω:

Αν δεν μπορούμε να είμαστε χρήσιμοι, τουλάχιστον να μην είμαστε επικίνδυνοι!!!

Προηγείται το σύστημα που θέλουμε να εφαρμόσουμε και διαλέγουμε για αυτό τους κατάλληλους παίχτες ή ανάλογα με τους παίχτες που έχουμε χρησιμοποιούμε το σύστημα που τους ταιριάζει και μπορούν να παίξουν;

Κάθε προπονητής πρέπει να τα σκεφτεί κι ειδικά το πρώτο θέμα στο οποίο αναφέρθηκα και παραπάνω. Είναι πολύ σημαντικό να μην είμαστε επικίνδυνοι για τα μικρά παιδιά. Το τι λέμε, το τι κάνουμε, πώς το λέμε όλα αυτά αποτυπώνονται στα παιδιά, τα οποία συνεχώς μας αξιολογούν. Και πρέπει να έχουμε στο μυαλό μας ότι τα παιδιά είναι οι πιο αδέκαστοι κι αντικειμενικοί κριτές, γιατί κρίνουν μόνο με βάση αυτά που βλέπουν, κι όχι με πολιτικά, φιλικά ή άλλου τύπου κριτήρια.

Σίγουρα ο στόχος σε μια ακαδημία ποδοσφαίρου-εκτός λίγων εξαιρέσεων επαγγελματικών ομάδων-είναι ή πρέπει να είναι η άθληση κι η χαρά των παιδιών σε συνδυασμό με την εκμάθηση των βασικών αρχών του ποδοσφαίρου. Παράλληλα όμως είναι κι όσο γίνεται καλύτερη αξιοποίηση κι ανάπτυξη των παιδιών που θεωρούνται ή είναι «ταλέντα». Τι είναι όμως το ταλέντο;

Σύμφωνα με τις έρευνες το ταλέντο σε οποιοδήποτε άθλημα κι ιδιαίτερα στο ποδόσφαιρο είναι ένα πολυπαραγοντικό φαινόμενο. Δεν είναι πλέον αυτό που πιστεύαμε παλιά κάποιο παιδί που είναι τεχνικά πολύ καλό.

Όπως φαίνεται στο παρακάτω σχήμα τέσσερις κατηγορίες παραγόντων συνθέτουν αυτό που λέμε ’’ταλέντο’’.

Αυτοί οι παράγοντες διαπλέκονται κι αλληλεπιδρούν και είναι η προϋπόθεση για μεγιστοποίηση της απόδοσης. Αφού λοιπόν ανακαλύψουμε ένα ταλέντο το επόμενο και πιο δύσκολο κι επίπονο στάδιο είναι η μεθοδολογία που πρέπει να ακολουθηθεί ώστε το ταλέντο να γίνει ολοκληρωμένος παίχτης υψηλού επιπέδου.

Οι βασικές αρχές αυτής της αξιοποίησης του ταλέντου φαίνονται στο παρακάτω σχήμα:

Το τρίτο σημαντικό στοιχείο που παίζει καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη κι αξιοποίηση ενός ταλέντου είναι το περιβάλλον μέσα στο οποίο αυτό μεγαλώνει και κινείται.

Το περιβάλλον αυτό αποτελείται από την οικογένειά του, το σχολείο του και την ακαδημία στην οποία προπονείται, όπως φαίνεται και στο σχήμα:

Στις αναπτυγμένες ποδοσφαιρικά χώρες του εξωτερικού, για να ελέγξουν ακριβώς το περιβάλλον αυτό, αφού ελέγχουν πλήρως το ταλέντο και τη μεθοδολογία αξιοποίησης, φιλοξενούν τα παιδιά-ταλέντα και τους γονείς πολλές φορές μέσα στις εγκαταστάσεις τους, όπου τους προσφέρουν διαμονή, σίτιση, εκπαίδευση και κοινωνικές σχέσεις με άλλα παιδιά.

Όλοι λοιπόν οι προηγούμενοι παράγοντες πρέπει να προσφέρουν στο παιδί ταλέντο:

ΕΠΙΒΙΩΣΗ-ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ-ΔΙΑΠΑΙΔΑΓΩΓΗΣΗ-ΚΑΘΟΡΙΣΜΟ ΠΡΟΤΥΠΩΝ-ΔΙΑΛΟΓΟ-ΜΟΡΦΩΣΗ-ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ-ΚΑΘΟΔΗΓΗΣΗ-ΕΛΕΓΧΟ-ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ-ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ-ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΤΗΤΑ-ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΙ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ-ΑΝΑΠΤΥΞΗ-ΜΕΓΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΔΕΞΙΟΤΗΤΩΝ, ΠΟΔΟΣΦΑΙΡΙΚΗΣ ΕΥΦΥΪΑΣ (ΤΑΚΤΙΚΗΣ ΑΝΤΙΛΗΨΗΣ) ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΩΝ ΙΚΑΝΟΤΗΤΩΝ, και τότε αν υπάρχουν όλα αυτά τα στοιχεία η αθλητική κοινωνία θα μπορεί να απολαμβάνει, όχι πλέον ένα ταλέντο, αλλά ένα ολοκληρωμένο ποδοσφαιριστή που θα επιβεβαιώνει όλους εμάς που επιμένουμε να ασχολούμαστε με το Βασιλιά των σπόρ.

Tο δεύτερο μέρος αφορά την επιστημονική παρακολούθηση κι υποστήριξη των παιδιών που παίζουν ποδόσφαιρο και τον προαγωνιστικό έλεγχο. Πριν δηλαδή αρχίσει το μικρό παιδί να κάνει προπονήσεις πρέπει να είναι όλοι σίγουροι και κυρίως οι γονείς κι ο προπονητής ότι δεν διατρέχει κανένα κίνδυνο. Αυτός ο προαγωνιστικός έλεγχος αφορά κυρίως στην κλινική εξέταση των παιδιών, τον απεικονιστικό έλεγχο, τον εργαστηριακό και βιοχημικό έλεγχο.

Αναλύοντας κάθε κατηγορία χωριστά και ξεκινώντας από την κλινική εξέταση ο παρακάτω πίνακας μας δείχνει τι ακριβώς πρέπει να ελέγχουμε:

Επιμένοντας περισσότερο στο Δείκτη Μάζας Σώματος, θα έλεγα ότι είναι πολύ εύκολο με μια ζυγαριά και μια μετροταινία να δούμε την κατανομή λίπους στο σώμα του παιδιού, κι αυτό μας δίνει πολλές πληροφορίες για την επιβάρυνση που μπορεί να δεχθεί ένα παιδί.

Ο Απεικονιστικός έλεγχος περιλαμβάνει μια ακτινογραφία θώρακος, μια αξονική ή μαγνητική τομογραφία και είναι πολύ χρήσιμος ιδιαίτερα αν προϋπήρχαν τραυματισμοί στο παιδί.

Ο Εργαστηριακός έλεγχος περιλαμβάνει μια Γενική Εξέταση Αίματος, ώστε να αξιολογηθούν η αιμοσφαιρίνη (Hb), ο αιματοκρίτης (Ht), τα λευκά αιμοσφαίρια (WBC), τα αιμοπετάλια (PLT). Όλοι αυτοί οι δείκτες μας δείχνουν αν υπάρχει κάποιο είδος αναιμίας, οπότε πρέπει να γίνουν παρεμβάσεις για να διορθωθεί.

Τέλος, ο Βιοχημικός έλεγχος περιλαμβάνει:

-Έλεγχο του Σακχάρου, που μας δείχνει πιθανό διαβήτη.

- Έλεγχο της Ουρίας, που σχετίζεται με την καλή λειτουργία των νεφρών.

- Έλεγχο των Ηλεκτρολυτών, που μας αποκαλύπτουν την σωστή διατροφή του παιδιού και την καλή λειτουργία των κυττάρων.

-Τέλος, έλεγχο των Τρανσαμινασών SGOT- SGPT που μας δείχνουν την σωστή λειτουργία του συκωτιού.

Υπογραμμίζουμε εδώ πως παρόλο που και οι αρμόδιοι των ακαδημιών θα πρέπει να επιμένουν γι’ αυτές τις εξετάσεις, κυρίως υπεύθυνοι είναι οι γονείς γιατί σε πολύ λίγες ακαδημίες είναι υποχρεωτικές όλες αυτές οι εξετάσεις, οι γονείς όμως δε θα πρέπει να είναι σίγουροι για το παιδί τους αν είναι πραγματικά σε θέση να επιβαρύνει τον οργανισμό του ή κινδυνεύει;

Υπάρχουν αρκετές περιπτώσεις παιδιών που μετά από τέτοιες εξετάσεις βρέθηκε ότι δεν πρέπει να λαμβάνουν μέρος σε οργανωμένες προπονήσεις γιατί κινδυνεύει ακόμα κι η ζωή τους.

Τελειώνοντας αυτή την ενότητα πρέπει να επισημανθεί η αναγκαιότητα παρουσίας γιατρού σε κάθε προπόνηση κι αγώνα παιδιών για να είναι όλοι ήσυχοι ότι κι αν συμβεί μπορεί να αντιμετωπισθεί άμεσα κι υπεύθυνα.

Τελειώνοντας θα επεσήμανουμε τα εξής, κυρίως απευθυνόμενοι στους προπονητές:

Όπως φαίνεται και παραπάνω, η προπόνηση στο Παιδικό Ποδόσφαιρο πρέπει να είναι ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΗ από αυτή των ενηλίκων, από άποψη έντασης, διάρκειας, επιβάρυνσης, αντικειμένων. Επίσης, πρέπει όλοι οι προπονητές να ξέρουμε το κάθε παιδί ΓΙΑΤΙ έρχεται στο γήπεδο. Αυτό θα μας αποκαλύψει πολλούς και διαφορετικούς λόγους, από τη θέληση κάποιου παιδιού να φτάσει ψηλά ποδοσφαιρικά ως την απλή διασκέδαση και ξεκούραση ή την επιθυμία απλώς να βρίσκεται εκτός σπιτιού.

Τέλος, οι προπονητές πρέπει να έχουνε συναίσθηση για το ποιους ακριβώς προπονούνε. Οι περισσότερες ακαδημίες είναι σίγουρα ομάδες επιπέδου μαζικού αθλητισμού με κάποιες εξαιρέσεις παιδιών που μπορούν να φτάσουν λίγο ψηλότερα κι ακόμα λιγότερα ή και καθόλου παιδιά που μπορούν να παίξουν ποδόσφαιρο σε πολύ υψηλό επίπεδο. Είναι υποχρέωσή να δουλέψουνε με κάθε κατηγορία χωριστά και να προσφέρουνε σε κάθε παιδί αυτό που περιμένει και μπορεί να πάρει από το ποδόσφαιρο. Αλλά πρέπει κι οι προπονητές στο σύνολο τους να κάνουνε μια φιλοσοφική αναζήτηση γιατί βρίσκονται στο χώρο αυτό και τι περιμένουνε από αυτόν. Είναι μόνο οι οικονομικοί λόγοι; η αγάπη για τα παιδιά; Η επιθυμία να είναι κάπου ηγέτες; Το μεράκι μόνο; Βρίσκοντας το γιατί ο καθένας για τον εαυτό του θα γίνει σίγουρα και πιο αποδοτικός για τα παιδιά.

Αφήσαμε τελευταίο ένα πολύ μεγάλο ζήτημα: Προπονώντας τα παιδιά για να γίνουν ποδοσφαιριστές πρέπει να τα εκπαιδεύουμε ώστε να γίνουν αρχικά καλοί φίλαθλοι. Μαθαίνοντας το παιγνίδι μέσα πάντα από το «ευ αγωνίζεσθαι» μαθαίνουν να σέβονται τον αντίπαλο, να εκτιμούν την ήττα όσο και τη νίκη και να δίνουν το παράδειγμα και όταν είναι μικρά, αλλά κυρίως όταν ενηλικιωθούν για να εξαλειφθούν επιτέλους τα φαινόμενα βίας που λαμβάνουν χώρα στο χώρο του ποδοσφαίρου-σε όλα τα επίπεδα.

Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι από τα παιδιά που θα περάσουν από τα χέρια μας, ελάχιστα ή κανένα μπορεί να μη γίνει ποδοσφαιριστής υψηλού επιπέδου, όλα όμως μπορούν να γίνουν καλοί φίλαθλοι.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Αρ. Σωτηρόπουλος, Ευαγ. Μπεκρής, (2007), Προπονησιολογία Ποδοσφαίρου, Αθήνα.

Αθανασόπουλος Λ., (2007), Η επίδραση των μεθόδων διδασκαλίας αθλητικών δραστηριοτήτων, κι ιδιαίτερα του ποδοσφαίρου στην ανάπτυξη κινητικών δεξιοτήτων σε παιδιά ηλικίας 10-12 ετών, Διδακτορική διατριβή, Αθήνα.

Αυγερινός Θ., (2000), Διδακτική και μεθοδική της αθλητικής αγωγής, Αθήνα.

Van Rossum J.H.A. & Wijbenga D., (1993), Soccer scills technique tests for youth players: Construction and implications. Department of psychology, Faculty of Human Movement sciences, Free University, Amsterdam, the Nederlands.

Schreiner P., (2004), Coordination, Agility and speed training for soccer, Reedswain DVD. Sahalke

Δρ. Αθανασόπουλος Λάμπρος

Καθηγητής Φυσικής Αγωγής Δ/θμιας Εκπαίδευσης,

Προπονητής Ποδοσφαίρου UEFA Β

Διδάκτωρ Παιδαγωγικής Πανεπιστημίου Αθηνών,

Επιστημονικός συνεργάτης ΤΕΦΑΑ Πανεπ. Αθηνών